Sport en mondgezondheid

Sport gezond, zorg voor je mond!
Sporten op topniveau vraagt veel van je lichaam en een goede verzorging daarvan is essentieel. Onderdeel van die verzorging vormt een goede gezondheid van tanden en kiezen.

Risico's
Intensieve sportbeoefening kan op meerdere vlakken een risico vormen voor de gezondheid van tanden en kiezen. Een slechte mondgezondheid kan voor acute of lange termijn problemen zorgen. Bovendien kan het een negatieve invloed hebben op de sportprestatie of zelfs een belemmering van de sportbeoefening betekenen.

Met deze informatie willen we graag meer bekendheid geven aan de risicofactoren voor de mondgezondheid bij topsport. We hopen op deze manier meer aandacht te genereren voor een goede mondgezondheid in combinatie met topsport en bij te dragen aan sportprestaties die niet te lijden hebben onder mogelijke problemen met het gebit.

Hieronder volgt een opsomming van de mogelijke problemen.

Tanderosie en/of slijtage

Oorzaken kunnen zijn:

1. Sportdranken

De meeste sportdranken bevatten citroenzuur en hebben dus een hoge zuurgraad. Deze zure dranken kunnen glazuur oplossen (erosie).

2. Droge mond

Van intensief bewegen kan de mond droger worden. Speeksel is de eerste lijn van verdediging in de mond tegen schade veroorzaakt door zuren en suikers.

De afwezigheid van speeksel kan dan ook tot erosie en ook gaatjes leiden.

3. Maagzuur

Tijdens het sporten kan maagzuur omhoog komen en in de mond terechtkomen (reflux). Het gevoel van brandend maagzuur hoeft zelfs niet opgemerkt te worden. Ook dit kan voor een toename van erosie van tanden en kiezen zorgen.

4. Klemmen/knarsen

Het veelvuldig op elkaar zetten en schuiven van vooral de kiezen (klemmen of knarsen) zorgt ook voor meer slijtage. Het letterlijk 'de kiezen op elkaar te zetten' is meestal een onbewuste houding en is heel moeilijk af te leren. Het kan voorkomen bij gewichtheffen of andere krachtsporten.

Bij contactsporten is klemmen een natuurlijke verdedigingshouding bij de verwachting van een impact. De kauwspieren samen met de nekspieren vormen een blok, waardoor de kans op bijvoorbeeld een hersenschudding wordt verminderd. Bij rugby wordt deze houding zelfs aangeraden.

Dit klemmen kan als de tanden en kiezen niet geheel juist op elkaar staan voor grotere slijtage zorgen. Erosie kan dit slijtageproces versnellen. Als de slijtage snel verloopt, kan dit zorgen voor gevoelige tanden en kiezen voor koud en warm. Maar vaak is dit een proces van jaren en valt het nauwelijks op.

5. Zwembadwater

Bij zwemmers kan er nog een ander risico op de loer liggen. Het badwater kan een hoge zuurgraad hebben, waardoor vooral aan de voorzijde van de voortanden erosieve slijtage kan ontstaan. De meeste zwembaden in Nederland worden goed gecontroleerd, maar baden in het buitenland kunnen erg 'zuur' zijn.

6. Eetstoornis

Een laatste probleem dat erosie van het gebit kan veroorzaken, is veelvuldig overgeven. Dit kan voorkomen bij een eetstoornis als boulimia nervosa of anorexia nervosa. Helaas komt dit vaak voor bij sporten die een laag lichaamsgewicht vereisen.

Gaatjes

Mogelijk oorzaken: sportvoeding en sportdranken.

De voeding voor, tijdens of na een activiteit is vaak suiker- en koolhydraat rijk. Dit verhoogt het risico op het ontstaan van gaatjes. Zeker ook weer als er sprake is van een droge(re) mond.

Ongelukken

Vooral bij contactsporten, zoals rugby of voetbal, kunnen tanden en kiezen schade oplopen of zelfs geheel loskomen. Ook sporten waarbij de kans bestaat dat er door een val ernstige schade ontstaat, zijn hier berucht om. Sporten als wielrennen, mountainbiken maar ook skiën, schaatsen of snowboarden. Het dragen van een gebitsbeschermer kan de schade door zo'n ongeval in ieder geval verminderen. Bij hockey is een gebitsbeschermer sinds 2015 zelfs verplicht.

Ontstekingen

Door langdurig en intensief sporten kunnen ontstekingen eerder problemen geven. Door een afname van de weerstand kan je van al aanwezige sluimerende ontstekingen of nieuwe ontstekingen pijn krijgen.

Lange en korte termijn gevolgen

Zoals hierboven aangegeven, kunnen er dus direct problemen ontstaan. Maar de problemen kunnen zich ook pas uiten op de lange termijn, zoals slijtage. Die kan goed zichtbaar worden of voor problemen gaan zorgen op latere leeftijd, na de sportcarrière. Het proces is dan al wel begonnen tijdens de sportcarrière. Het behandelen van deze slijtage kan een stuk lastiger zijn. Voorkomen is beter dan genezen. Om problemen te voorkomen kan juiste informatie al veel mogelijke schade voorkomen.

Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld dat voor sporten die niet langer dan een uur duren, de koolhydraten en het vocht al op een juist niveau gehouden kunnen worden door een banaan en water. Sportdrank blijkt dan geen enkele toegevoegde waarde te hebben. Als sportdranken dan toch gebruikt moeten worden, is de manier van opnemen van belang. Kleine slokjes en spoelen met deze zure dranken heeft meer schadelijke gevolgen dan veel in een keer drinken. Ook het moment is van belang. Drink, als het kan, wanneer er weer voldoende speeksel aanwezig is.

Naast informatie is een regelmatige screening op risicofactoren en mogelijke schade zowel voor de medische gezondheid van de sporters als ook voor de prestatie van belang.

Orale screening
Deze screening is ervoor om naast de mondgezondheid een risicoanalyse uit te voeren van het gebit. Hierbij worden alle aspecten die een rol kunnen spelen op het ontstaan van schade voor het gebit meegenomen: klemmen/knarsen, stand van het gebit, bacteriële activiteit, gezondheid van het tandvlees, ligging van de verstandskiezen, voeding, etc.

Deze screening gaat hiermee dus in meerdere opzichten verder dan de reguliere controle bij je eigen tandarts. Je ontvangt een totaaloverzicht van het gebit en de mogelijke risicofactoren. Hieruit komt mogelijk preventief plan voort of als het nodig is een tandheelkundig zorgplan.

Het in kaart brengen van de mogelijke individuele risico’s is in ieder geval de eerste maar tevens ook de belangrijkste stap die genomen kan worden om toekomstige tandheelkundige problemen te voorkomen en op hoog niveau te kunnen blijven presteren!